Το Εβραϊκό στοιχείο προϋπήρχε του Χριστιανικού στο Βραχώρι. Εξάλλου μία από τις πολλές
εκδοχές για την προέλευση της ονομασίας “Βραχώρι”, το δηλώνει αυτό. Αυτή διατείνεται ότι η ονομασία προέρχεται από το “Εβραιοχώριον”.
εκδοχές για την προέλευση της ονομασίας “Βραχώρι”, το δηλώνει αυτό. Αυτή διατείνεται ότι η ονομασία προέρχεται από το “Εβραιοχώριον”.
Η παρουσία του εβραϊκού στοιχείου στο Αγρίνιο βεβαιώνεται και από τον William Leake,
Άγγλο περιηγητή, ο οποίος πέρασε από το Βραχώρι το 1805 και στο οδοιπορικό του δίνει μερικές πληροφορίες για τις Εβραϊκές οικογένειες του Βραχωριού τότε:
« …έχει 500 Οθωμανικά σπίτια, 100 Ελληνικά και 40 Εβραίικα….».
Άγγλο περιηγητή, ο οποίος πέρασε από το Βραχώρι το 1805 και στο οδοιπορικό του δίνει μερικές πληροφορίες για τις Εβραϊκές οικογένειες του Βραχωριού τότε:
« …έχει 500 Οθωμανικά σπίτια, 100 Ελληνικά και 40 Εβραίικα….».
Επίσης από την «Εγκυκλοπαίδεια της Εβραϊκής Ζωής Πριν και κατά τη διάρκεια του
Ολοκαυτώματος», στην σελίδα 21 διαβάζουμε: «Υπήρχαν 200 οικογένειες Εβραίων στο Αγρίνιο πριν από την ελληνική εξέγερση (1821), όταν όλοι σφαγιάστηκαν. Το 1943, υπήρχαν μεταξύ 6 και 10 οικογενειών, ή 40 Εβραίων, αλλά καμία οργανωμένη κοινότητα ……Μετά τον πόλεμο, το 1946 υπήρχαν 30 Εβραίοι στο Αγρίνιο».
Ολοκαυτώματος», στην σελίδα 21 διαβάζουμε: «Υπήρχαν 200 οικογένειες Εβραίων στο Αγρίνιο πριν από την ελληνική εξέγερση (1821), όταν όλοι σφαγιάστηκαν. Το 1943, υπήρχαν μεταξύ 6 και 10 οικογενειών, ή 40 Εβραίων, αλλά καμία οργανωμένη κοινότητα ……Μετά τον πόλεμο, το 1946 υπήρχαν 30 Εβραίοι στο Αγρίνιο».
Ο Yitzchak Kerem, καθηγητής του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ, που έχει ασχοληθεί και ερευνήσει για τους Έλληνες Εβραίους αναφέρει: «… Η παλιά πόλη του Αγρινίου, το οθωμανικό Βραχώρι, είχε Εβραίους κατά τον Μεσαίωνα και για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της από την ίδρυσή της τον 14ο αιώνα».
Η ίδρυση της Χριστιανικής κοινότητας του Βραχωρίου τοποθετείται γύρω στα 1730.
Οι Οθωμανοί επέτρεψαν την ίδρυσή της, παρά την αντίρρηση και την αντίδραση των Εβραίων του Βραχωρίου. Κρατούσαν δε εχθρική στάση απέναντι στους Χριστιανούς, λόγω του ότι αυτοί διείσδυσαν σιγά-σιγά στην αγορά και ανταγωνίζονταν τους Εβραίους, που μέχρι τότε είχαν το αποκλειστικό μονοπώλιο στο Βραχώρι, σε κάθε είδους εμπορική συναλλαγή.
Αυτός ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις δύο κοινότητες και το γεγονός ότι συχνά οι Εβραίοι
συμμετείχαν σε πράξεις βίας των Τούρκων, ακόμα και σε θανατώσεις, ενέτεινε το
κλίμα εχθρότητας που με το πέρασμα των χρόνων έγινε αβυσσαλέο και αγεφύρωτο.
συμμετείχαν σε πράξεις βίας των Τούρκων, ακόμα και σε θανατώσεις, ενέτεινε το
κλίμα εχθρότητας που με το πέρασμα των χρόνων έγινε αβυσσαλέο και αγεφύρωτο.
Αυτό το μίσος είχε σαν αποτέλεσμα τα τραγικά γεγονότα που έγιναν κατά την άλωση του
Βραχωρίου, τον Ιούνιο του 1821.
Βραχωρίου, τον Ιούνιο του 1821.
Τότε το τέλος της Εβραϊκής κοινότητας, που αποτελούνταν από 200 οικογένειες, ήταν τραγικό.
Ο Αγρινιώτης ιστορικός Θεόδωρος Χαβέλλας αναφέρεται στο γεγονός γράφοντας : “…τότε δε ο συρφετός των Αγρινίων, επιπεσών κατά των Εβραίων, διεπέρασεν άνδρας, γυναίκας και παιδιά εν στόματι μαχαίρας εκδικούμενος τον θάνατον ιερέως τινός εν Αγρινίω, Παπαλεξίου Δηματά, ον παρά των Τούρκων παραλαβόντες πρότερον οι Εβραίοι, ετύφλωσαν δι’ ακανθών και κατεβασάνισαν μέχρι θανάτου…”
Η δε παράδοση διασώζει ότι : “…βγήκαν όλοι στο γιαταγάνι και από σπίτι σε σπίτι έσφαξαν όλους τους Οβραίους και μόνο ένας γλύτωσε, που δια μέσου Προυσού έφτασε στη Λαμία. Από τότε δεν ξανάμεινε Οβραίος στο Βραχώρι…”
Ο ιστορικός Δ. Κόκκινος αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι κατά την απελευθέρωση του Βραχωρίου
συνέβησαν, σε σχέση με τους Εβραίους τα ακόλουθα: “…αλλ’ η αγριότης η εξαπτομένη υπό του πολέμου εξέσπασε κατά των Εβραίων του Βραχωρίου. Ανυπεράσπιστοι ευρέθησαν υπό την μάχαιραν των νικητών. Οι Έλληνες στρατιώται κατά την αγρίαν αυτών καταδίωξιν των θυμάτων των, εφώναζαν δια τους βανδαλισμούς που υπέστη ο νεκρός του Πατριάρχου από τον εβραϊκόν όχλον και δια τας καταμηνύσεις των κρυπτομένων εκεί Ελλήνων υπό Εβραίων…».
συνέβησαν, σε σχέση με τους Εβραίους τα ακόλουθα: “…αλλ’ η αγριότης η εξαπτομένη υπό του πολέμου εξέσπασε κατά των Εβραίων του Βραχωρίου. Ανυπεράσπιστοι ευρέθησαν υπό την μάχαιραν των νικητών. Οι Έλληνες στρατιώται κατά την αγρίαν αυτών καταδίωξιν των θυμάτων των, εφώναζαν δια τους βανδαλισμούς που υπέστη ο νεκρός του Πατριάρχου από τον εβραϊκόν όχλον και δια τας καταμηνύσεις των κρυπτομένων εκεί Ελλήνων υπό Εβραίων…».
Ο Ιωάννης Γρ. Διονυσάτος, συγγραφέας του βιβλίου, με τον τίτλο “Βραχώρι, 11 Ιουνίου 1821” γράφει για την πολιορκία του Βραχωρίου και την τύχη των παραδοθέντων Τούρκων και Εβραίων.
Διαβάστε το απόσπασμα εδώ.
ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ ΚΑΙ Η ΤΥΧΗ ΤΟΥΣ
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
~Η κοινότητα του
Αγρινίου κατέχει μια μοναδική θέση Αντίστασης ανάμεσα στις εβραϊκές κοινότητες
της κατεχόμενης Ευρώπης. Είναι η μόνη κοινότητα, της οποίας ούτε ένα μέλος δεν
απογράφηκε στους καταλόγους των Γερμανών, ούτε μεταφέρθηκε σε κρεματόρια.~
Αγρινίου κατέχει μια μοναδική θέση Αντίστασης ανάμεσα στις εβραϊκές κοινότητες
της κατεχόμενης Ευρώπης. Είναι η μόνη κοινότητα, της οποίας ούτε ένα μέλος δεν
απογράφηκε στους καταλόγους των Γερμανών, ούτε μεταφέρθηκε σε κρεματόρια.~
Κατά την διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής οι Εβραίοι στο Αγρίνιο ανέρχονταν σε 40 άτομα. Αυτοί υπάγονταν στην Εβραϊκή Κοινότητα Πατρών. Αρκετοί από αυτούς καταγράφονται στο αντιστασιακό κίνημα.
Ο Εβραίος Yonas Mionis ήταν μεταξύ των ηγετών του ΕΑΜ, όπως και η οικογένεια Eliezer ανήκε στο ΕΑΜ.
Ο Isaak Eliezer και ο Solomon Ganis ήταν κι αυτοί οργανωμένοι στο αντιστασιακό κίνημα.
Αλλά και πολλοί άλλοι Εβραίοι αναφέρονται ότι πολέμησαν σε μάχες κατά των Γερμανών στην περιοχή του Αγρινίου:
Leon Mizan,
Yitzhak Mizan,
Leon Matza, ήταν υπεύθυνος των αποθηκών τροφοδοσίας Παπαστράτου για την ΕΤΑ – την Επιμελητεία του Αντάρτη, η οποία είχε άμεση σχέση με τον ΕΛΑΣ.
Ovadia Minos,
Haim Politis,
Israel Saderakis,
Jacob Saderakis,
Solomon Sasson,
Ionas Mionis,
Moshe Cone,
Eli Cone,
Haim Cohen,
Jacob Cohen,
Nissim Cohen,
SolomonCohen, ο οποίος κατόρθωσε να διεισδύσει στις Ιταλικές στρατιωτικές αρχές κατοχής στο Αγρίνιο. Με καταγωγή από τα Ιωάννινα, σπούδασε ιατρική στην Ιταλία και το ΕΑΜ αξιοποιώντας το Ιταλικό παρελθόν του και τη γνώση της γλώσσας τον έστειλε στο Αγρίνιο για να διεισδύσει στο ιταλικό δίκτυο αντικατασκοπείας. Ο Solomon Cohen παρουσιάστηκε στις ιταλικές αρχές της πόλης και έγινε δεκτός ως Ιταλός, ανέλαβε μεταφραστής για την ιταλική στρατιωτική διοίκηση στην ‘Ήπειρο, και με το όνομα Gerasimo Koko τελικά έφθασε να γίνει επικεφαλής της ιταλικής αντικατασκοπείας στην ιταλική στρατιωτική διοίκηση του Αγρινίου.
ΤρίααδέλφιαμετοεπώνυμοBen-PoratυπήρξαναντάρτεςπουπολέμησανσεμάχεςκατάτωνΓερμανώνστηνπεριοχήτουΑγρινίου.
Ο Salvator Cohen, Εβραίος από τον Βόλο, πολέμησε επίσης με τον ΕΛΑΣ στην περιοχή του
Αγρινίου..
Αγρινίου..
Ο Zak VictorEliezer – το αντιστασιακό του όνομα ήταν Σπύρος Λαζαρίδης- συνελήφθη στην πόλη του Μεσολογγίου ως αντάρτης του ΕΛΑΣ και φυλακίστηκε στο Αγρίνιο. Αφού κρατήθηκε για έξι μήνες η Μαρία Δημάδη έπεισε τον Γερμανό διoικητή ότι η φυλάκισή του ήταν λάθος, ότι δεν ήταν αντάρτης και ότι έπρεπε να αφεθεί ελεύθερος. Ο Zak Eliezer απελευθερώθηκε στις 12 Απριλίου.
 |
| Ο Zak Victor Eliezer το 1942 |
Τρεις ημέρες πριν την παράδοση των Ιταλών στους Γερμανούς τον Σεπτέμβριο του 1943, ο Solomon Cohen συμβούλεψε τις Εβραϊκές οικογένειες να φύγουν από την πόλη. Έτσι αυτές οι οικογένειες απέφυγαν τη σύλληψη από τους Γερμανούς και τη μεταφορά τους στο στρατόπεδο
Auschwitz-Birkenau στην Πολωνία.
Auschwitz-Birkenau στην Πολωνία.
Οκτώ Εβραϊκές οικογένειες από το Αγρίνιο έφυγαν από την πόλη στις αρχές Οκτωβρίου 1943 και κρύφτηκαν στα βουνά της περιοχής, όπως στον Ψηλόβραχο.
Στις 8 Οκτωβρίου του 1943 οι ελληνικές εφημερίδες τύπωσαν τις εξής οδηγίες:
- Όλοι οι Εβραίοι που διαμένουν σε γερμανοκρατούμενες περιοχές πρέπει να πάνε, χωρίς καθυστέρηση, στη μόνιμη κατοικία τους, όπου έμεναν μέχρι την 1 Ιουνίου1943.
- Απαγορεύεται στους Εβραίους να εγκαταλείψουν την κατοικία τους ή να την αλλάξουν.
- Οι Εβραίοι που διαμένουν στην Αθήνα και στα προάστιά της πρέπει ενός 5 ημερών να
παρουσιαστούν στη θρησκευτική κοινότητα των Αθηνών και να απογραφούν. Στις περιοχές εκτός Αθηνών αυτό πρέπει να γίνει στις ελληνικές δημόσιες υπηρεσίες και κοινότητες. - Όποιοι Εβραίοι δεν συμμορφωθούν προς αυτή τη διαταγή, θα εκτελούνται. Όσοι μη Εβραίοι κρύβουν Εβραίους, τους παρέχουν καταφύγιο ή τους βοηθούν να δραπετεύσουν, θα μεταφέρονται σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως ή θα τιμωρούνται ακόμη πιο αυστηρά.
- Οι Εβραίοι με ξένη υπηκοότητα πρέπει να παρουσιαστούν στις 18 Οκτωβρίου στις 8.00 πμ.
στην Ισραηλιτική Κοινότητα των Αθηνών και να υποβάλουν τα διαβατήριά τους.
Εκτός Αθηνών αυτό πρέπει να γίνει στις κατά τόπους ελληνικές αρχές. - Η εβραϊκή θρησκευτική κοινότητα των Αθηνών εξουσιοδοτείται ως η μόνη αντιπρόσωπος όλων των Εβραίων της Ελλάδος. Οφείλει, χωρίς καθυστέρηση, να ορίσει ένα συμβούλιο ενηλίκων και να αρχίσει τη λειτουργία του.
- Μετά την απογραφή όλοι οι άρρενες Εβραίοι άνω των 14 ετών οφείλουν να παρουσιάζονται κάθε δεύτερη ημέρα στο άνωθεν γραφείο.
- Απαγορεύεται στους Εβραίους να κυκλοφορούν από τις 5 μμ. έως τις 7 πμ.
- Η Ελληνική Αστυνομία έχει λάβει οδηγίες να επιβλέπει την τήρηση των ανωτέρω διαταγών
και να συλλαμβάνει όποιους Εβραίους δεν υπακούουν ή όσους τους βοηθούν να αγνοούν αυτή τη διαταγή. - Η ανωτέρω διαταγή αφορά τους Εβραίους που προέρχονται τουλάχιστον από 3 γενεές
προγόνων της εβραϊκής φυλής, αδιάφορο από το θρήσκευμα που μπορεί να ασπάζονται
σήμερα.
Όταν εκδόθηκε αυτή η διαταγή στο Αγρίνιο, οι Γερμανοί δεν βρήκαν κανέναν Εβραίο έτοιμο να υπακούσει στις διαταγές τους, αφού είχαν καταφύγει στα βουνά.
Στις 23 Οκτωβρίου 1943 ο Γερμανός πρέσβης στην Πάτρα έστειλε την ακόλουθη νότα στο
Γερμανό πρέσβη στην Αθήνα, όσον αφορά στους Εβραίους του Αγρινίου:
Γερμανό πρέσβη στην Αθήνα, όσον αφορά στους Εβραίους του Αγρινίου:
«Έχω την τιμή να σας αναφέρω ευπειθώς πως, μετά την αναγγελία μέσω των εφημερίδων της διαταγής διά την υποχρεωτικήν απογραφήν των Εβραίων, αυτοί εξαφανίστηκαν. Λέγεται πως κατέφυγαν στα βουνά».
|
Η οικογένεια Matsas το 1945
|
 |
| Οικογενειακή φωτογραφία της οικογένειας Μάτσας που βρέθηκε τσαλακωμένη στο πάτωμα του λεηλατημένου σπιτιού τους στα Ιωάννινα. Διακρίνονται : Καθιστοί οι γονείς του Leon Matsas, Sarina και Nahoum Matsas Όρθιος 2ος από αριστερά ο Leon Matsas. |
Ο Leon Matsas, γιος του περίφημου Nahoum Matsas, παραγωγού κρασιού και τυριού από τα Ιωάννινα, ξέφυγε από την οικογενειακή παράδοση και εργάστηκε στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας. Ήταν παντρεμένος με την Esther Cohen και είχαν δύο παιδιά, τον Michael και την Ninetta. Το 1935 μετατέθηκε στην Άρτα, το 1939 στην Πρέβεζα, και τον Μάρτιο του 1940 στο Αγρίνιο.” Το 1940, όταν έφτασε εκεί, στην πόλη ζούσαν 40 Εβραίοι.
Στις 28 Οκτωβρίου 1940,ο Leon κατατάχτηκε στον ελληνικό στρατό και η οικογένεια επέστρεψε στα Ιωάννινα για να μείνει με την αδελφή και το σύζυγο της Esther, Eftyhia και Nissim Samuel.
Τον Απρίλιο του 1941 ο Leon επέστρεψε από τον στρατό και μερικές ημέρες αργότερα η οικογένεια επέστρεψε κι αυτή στο Αγρίνιο.
 |
| Leon, Esther, Michael,Ninetta Matsas Στο Αγρίνιο το 1942 |
Ο χειμώνας του 1941 πέρασε πολύ ειρηνικά.
Τον Απρίλιο του 1943 η οικογένεια Matsas έμαθε για την εκτόπιση των Εβραίων από τη Θεσσαλονίκη. Ένα εξάμηνο αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1943, τα γερμανικά στρατεύματα μπήκαν στο Αγρίνιο.
Τότε ο Leon υποψιάστηκε ότι τα πράγματα θα επιδεινώνονταν και ζήτησε άδεια από την τράπεζα όπου εργαζόταν. Φρόντισε επίσης και έκρυψε τα οικογενειακά θρησκευτικά είδη και τα βιβλία, στα αρχεία της τράπεζας. (Η οικογένειά τους τα ανέκτησε μετά από τον πόλεμο).
Aποφασίζει λοιπόν να φύγουν και να περάσουν σε έδαφος που ήταν υπό τον έλεγχο του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Έμειναν για μια – δυό μέρες στο Αγρίνιο, στο σπίτι του φίλου του Χρήστου Μποκώρου, με σκοπό στην συνέχεια να περάσουν σε περιοχές υπό τον έλεγχο του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στα βουνά. Στις 2 Οκτωβρίου 1943, η οικογένεια Matsas, με ένα καρότσι και με τη βοήθεια ενός αχθοφόρου,
μετέφεραν τα πράγματά τους στο σπίτι του Μποκώρου. Εφόσον δεν υπήρχαν άλογα, ο επικεφαλής των ανταρτών Μποκώρος κανόνισε η οικογένεια Matsas να πάει στο χωριό Χούνη, 30 χιλιόμετρα μακριά, με το γκαζοζέν του Ψιλόπουλου. Από την Χούνη πήγαν με δύο άλογα και ένα γαϊδούρι και τα υπάρχοντά τους στο χωριό Ψηλόβραχος. Εκεί τους δόθηκε ένα δωμάτιο να μείνουν. Ο Δημήτριος Πιπιρίγκος, συνάδελφός του από την Τράπεζα στο Αγρίνιο, τους έστειλε και άλλες προμήθειες διακινδυνεύοντας τη ζωή του εάν γινόταν αντιληπτός από τους Γερμανούς. Μέσω τοπικών επαφών απέκτησαν γερμανικές ταυτότητες που απέκρυπταν το γεγονός ότι ήταν Εβραίοι και τους επέτρεπαν να ταξιδέψουν.
Ο Leon μετονομάστηκε σε Λεωνίδας και η Esther σε Ευτυχία.
H οικογένεια του Matsas όπως και όλοι οι Εβραίοι του Αγρινίου που κατέφυγαν στα βουνά επέζησαν χωρίς να συλληφθούν από τους Γερμανούς και παρέμειναν στα βουνά μέχρι τον Οκτώβριο του 1944.
 Το πλαστό διαβατήριο του Leon Matsas |
Τη νύχτα μεταξύ της 24ης και της 25ης Μαρτίου 1944, 1860 Εβραίοι συνελήφθησαν στα Ιωάννινα και μεταφέρθηκαν με καμιόνια στη Λάρισα, όπου κρατήθηκαν για οκτώ ημέρες πριν μεταφερθούν με τρένο στο Auschwitz-Birkenau. Την ίδια νύχτα 352 Εβραίοι από την Άρτα, οι οποίοι συνελήφθησαν από μια μονάδα SS Gestapo, που είχε έλθει ειδικά για τον σκοπό αυτό από το Αγρίνιο, και 272 Εβραίοι από την Πρέβεζα πιάστηκαν από τους Γερμανούς. Αυτοί οι συνολικά 524 άνθρωποι οδηγήθηκαν με φορτηγά στο Αγρίνιο. Οι Εβραίοι παραδόθηκαν στα χέρια των «τσολιάδων» που είχαν στρατολογήσει οι Γερμανοί. Την επόμενη μέρα, την Κυριακή 26 Μαρτίου, ελέγχθηκαν τα υπάρχοντα των Εβραίων και τα περισσότερα από αυτά λεηλατήθηκαν.
Εδώ υπάρχουν αναφορές ότι και οικογένειες από το Αγρίνιο υπήρξαν ανάμεσα στους συλληφθέντες χωρίς ωστόσο να διασταυρώνονται από πουθενά αυτές οι πληροφορίες. Σύμφωνα με τον ιστορικό Yosef Ben, εννέα εβραϊκές οικογένειες, συνολικά 30 άνθρωποι από το Αγρίνιο, προστέθηκαν στην ομάδα ωστόσο δεν υπάρχει πρωτογενής ιστορική πηγή που να
υποστηρίζει αυτή την πληροφορία, ενώ οι παρακάτω λεπτομέρειες αυτού του κεφαλαίου την αντικρούουν.
υποστηρίζει αυτή την πληροφορία, ενώ οι παρακάτω λεπτομέρειες αυτού του κεφαλαίου την αντικρούουν.
Ο Michael Molho κατέγραψε την ίδια πληροφορία, προσθέτοντας ότι η ομάδα των 30 Εβραίων από το Αγρίνιο περιλάμβανε 21 άνδρες και 9 γυναίκες. Ο Molho επίσης δεν ανέφερε πηγές και ήταν γνωστό ότι βάσιζε την εξιστόρησή του σε φήμες, προσπαθώντας να διηγηθεί τη σημαντική και οδυνηρή ιστορία του ολοκαυτώματος του ελληνικού Εβραϊσμού, αργότερα όμως ζήτησε
συχνά συγνώμη για ψευδείς κατηγορίες ή σφάλματα.
συχνά συγνώμη για ψευδείς κατηγορίες ή σφάλματα.
Σε κάθε περίπτωση, η ομάδα των συλληφθέντων Εβραίων στάλθηκε στην Πάτρα, όπου και
άλλοι Εβραίοι προστέθηκαν στη φάλαγγα, και στις 28 Μαρτίου στάλθηκαν όλοι στο στρατόπεδο στο Χαϊδάρι, από όπου μετά από μερικές ημέρες μεταφέρθηκαν με τρένο στο Auschwitz. Εκεί οι περισσότεροι θανατώθηκαν αμέσως σε θαλάμους αερίων, ενώ νεαροί άνδρες και νεαρές γυναίκες κρατήθηκαν στη ζωή για να σταλούν σε καταναγκαστική εργασία.
άλλοι Εβραίοι προστέθηκαν στη φάλαγγα, και στις 28 Μαρτίου στάλθηκαν όλοι στο στρατόπεδο στο Χαϊδάρι, από όπου μετά από μερικές ημέρες μεταφέρθηκαν με τρένο στο Auschwitz. Εκεί οι περισσότεροι θανατώθηκαν αμέσως σε θαλάμους αερίων, ενώ νεαροί άνδρες και νεαρές γυναίκες κρατήθηκαν στη ζωή για να σταλούν σε καταναγκαστική εργασία.
Ο Michael Matsas, γιός του Leon Matsas, έγραψε το βιβλίο “The Illusion of Safety: The Story of the Greek Jews During the Second World War”, με θέμα την τύχη των Εβραίων της Ελλάδας και την περιπέτεια της οικογένειάς του. Αναφέρει χαρακτηριστικά:
«…Στη γέφυρα Ποταμούλα, οι παρτιζάνοι είχαν ένα σημείο ελέγχου. Ο υπεύθυνος ήταν ο Joseph Λαχανάς (γιος φίλης της μητέρας μου). Όταν κατάλαβε ποιοί ήμασταν, μας είπε, «δεν
πρόκειται να σας αφήσω να πάτε μακρύτερα. Οι Εβραίοι της Άρτας και της Πρέβεζας συνελήφθησαν και βρίσκονται τώρα στο κτήριο Παπαπέτρου, στο Αγρίνιο».
Κλάψαμε, κλάψαμε και οι δυό, επειδή ήμασταν βέβαιοι ότι και οι δικοί μας είχαν συλληφθεί επίσης….».
πρόκειται να σας αφήσω να πάτε μακρύτερα. Οι Εβραίοι της Άρτας και της Πρέβεζας συνελήφθησαν και βρίσκονται τώρα στο κτήριο Παπαπέτρου, στο Αγρίνιο».
Κλάψαμε, κλάψαμε και οι δυό, επειδή ήμασταν βέβαιοι ότι και οι δικοί μας είχαν συλληφθεί επίσης….».
Το παρακάτω κείμενο είναι απόσπασμα από το βιβλίο του.
Η Εβραϊκή Κοινότητα του Αγρινίου
Όταν οι Γερμανοί εγκατέλειψαν την Ελλάδα, η οικογένεια Matsas επέστρεψε στο σπίτι τους, τον Οκτώβριο του 1944, και ο Leon επέστρεψε στη θέση του στην τράπεζα.
Τον Ιανουάριο του 1946 στο Αγρίνιο υπήρχαν 30 Εβραίοι.
ΠΗΓΕΣ:
- The Encyclopedia of Jewish Life Before and During The
Holocaust - Ιστορία των
Ισραηλιτικών Κοινοτήτων Ελλάδος κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Δημήτριος
Παυλίδης - The Illusion of Safety: The Story of the Greek Jews
During the Second World War, Michael Matsas - Περιοδικό
“Χρονικά”, Έτος Θ’, Απρίλιος 1986 - Περιοδικό
“Χρονικά”, Τόμος ΚΓ’, Ιούλιος-Αύγουστος 2000 - Jewish in Greece
- Kείμενο του
καθηγητή του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ Yitzchak Kerem
Visited 12 times, 1 visit(s) today