Ο Δημήτριος Στάικος υπήρξε γόνος της μεγάλης οικογένειας προεστών και αγωνιστών της Δυτικής Στερεάς Ελλάδος, των Σταϊκαίων. Ήταν γιος του Νικολάου (Νικολο΄ύ) Στάικου, ο οποίος έλαβε μέρος ως εκπρόσωπος της επαρχίας του Βλοχού στην Γ’ Συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδας, το 1824 στο Αιτωλικό.
Διάφορα μέλη των Σταϊκαίων διακρίθηκαν κατά τον 18ο και 19ο αιώνα για τους αγώνες τους για την πατρίδα.
Σημαντικότεροι του οικογενειακού δένδρου υπήρξαν οι εξής:
α) Ο Αναγνώστης Στάικος, του οποίου αξιομνημόνευτη είναι η αποστολή του στην Κωνσταντινούπολη ως αντιπροσώπου του Κάρλελι, όπου με συμπαράσταση του πατριαρχείου, πέτυχε την ρύθμιση φόρων, που είχε επιβάλει στους κατοίκους της περιοχής η Υψηλή Πύλη.
β) Ο Παναγιώτης Στάικος, που μυήθηκε στην φιλική εταιρία το 1821 και χρηματοδότησε τον αγώνα των παραδουνάβιων ηγεμονιών,
γ) ο Χρήστος Στάικος, γιος του Αναγνώστη μέλος της Φιλικής εταιρίας και αγωνιστής, πληρεξούσιος της επαρχίας Βραχωρίου και Βλοχού, στη συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος το 1821 (Νοέμβριος)
δ) ο Ιωάννης Στάικος, αδελφός του Χρήστου, ο οπλαρχηγός του 1821. Επικεφαλής εξήντα (60) ανδρών με το βαθμό του στρατηγού, πολέμησε στην δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου. Τραυματίστηκε στην έξοδο το 1827. Έγινε γερουσιαστής και υπουργός στρατιωτικών επί Όθωνος το 1849.
Ο Δημήτρης Στάικος διετέλεσε βουλευτής από το 1853 μέχρι το 1859, δεν δημιούργησε ποτέ οικογένεια, υπήρξε κύριος μεγάλης ακίνητης περιουσίας και πέθανε τον Ιανουάριο του 1892.
Με την ιδιόχειρη διαθήκη του κληροδοτεί όλη την περιουσία του στον Δήμο Αγρινίου, η οποία περιελάμβανε σπίτια, αποθήκες, μετρητά, κτήματα, λιοστάσια, ελαιοτριβεία, βοσκότοπους και άλλα περιουσιακά στοιχεία των οποίων η αξία ανερχόταν σε πολλές χιλιάδες χρυσές δραχμές.
Η διαθήκη του Δ. Στάικου
«Σήμερον ημέραν τετάρτην της εβδομάδος ώραν δεκάτην προ μεσημβρίας την δεκάτην τρίτην Μαρτίου του χιλιοστού οκτακοσιοστού εννενηκοστού πρώτου έτους εν Αγρινίω, εγώ ο Δημήτριος Νικολάου Στάικου κτηματίας κάτοικος Αγρινίου και ενορευόμενος εις τον ενταύθα Ναόν η «Ζωοδόχου Πηγή», έχοντος φρένας υγιείς και αταραξίαν ψυχής και μη έχων κληρονόμον απ’ ευθείας και δικαιούμενον κληρονομιάς, απεφάσισα να συντάξω ιδιοχείρως την διαθήκην μου, δι’ ης να διαθέσω την περιουσίαν μου όθεν με πλήρη θέλησιν και με στερεάν απόφασιν κηρύττω και εγκαθιστώ γενικόν κληρονόμον μου απάσης της περιουσίας μου κινητής και ακινήτου τον Δήμον Αγρινίου, με την ρητήν υποχρέωσιν, ότι Δήμον Αγρινίου εννοώ την πόλιν Αγρινίου και τ’ αποτελούντα ήδη χωρία αυτού, εάν όμως επέλθη ποτέ μεταβολή ορίων του Δήμου, κληρονόμος μου θα είναι πάντοτε η πόλις Αγρινίου μετά των παραρτημάτων και ορίων της. Τα κτήματα μου Άγιος Νικόλαος κείμενα εις την περιφέρειαν Βελάουστα του Δήμου Αγρινίου ολόκληρα όπως ανήκουν εις εμέ και τα εντός του χωρίου Σμόλιανα του Δήμου Αγρινίου ελαιοστάσιά μου, ήτοι η Μάνδρα, Ελαιοτροβεία και οικίαι τα δύο ελαιοστάσιά μου τα λεγόμενα του Λαμπράκη και τα ελαιοστάσιά μου λεγόμενα Καλαμίδες και Βάρκα τα αφίνω εξ ημισείας ως τελείαν ιδιοκτησίαν εις τους ανεψηούς μου Διονύσιον Γεωργ. Στάικου και Ευστάθιον Γρηγορίου Στάικου, εις την Ευφροσύνην χήραν σύζυγον Γεωργ. Αρβανίτη ήτις ζη ήδη εν τη οικία μου πλήρη σχεδόν εικοσαετίαν αφήνω εις τελείαν ιδιοκτησίαν της όλα γενικώς τα έπιπλα της οικίας μου και παν ότι εμπεριέχεται εντός των Κασελλών και Φορτζεριών εκτός των εγράφων όλων γενικώς και των χρημάτων τα οποία ανήκουν εις τον κληρονόμον μου Δήμον Αγρινίου· αφήνω επίσης εις αυτήν το δικαίωμα εν όσω ζη και αν θέλει να κατοίκιση εις τα δύο συνεχόμενα δωμάτια ισόγεια, κείμενα αρκτικοανατολικώς της μεγάλης οικίας μου, πριν Βέλη κειμένης εν τη πόλει Αγρινίου, ο κληρονόμος μου Δήμος Αγρινίου αφ’ ου εκ των εισοδημάτων μου πληρώση τα χρέη μου, θέλει μεταχειρίζεται τα εισοδήματα μου εις φιλανθρωπικούς σκοπούς. Την δε νέαν οικίαν μου πριν Βέλη θέλει μεταχειρισθή εις φιλανθρωπικόν κατάστημα οίον εγκρίνει. Αι διατάξεις μου αύται δεν είναι της στιγμής σύλληψις, αλλ’ είναι απόφασις συλληφθείσα και μελετηθείσα προ ετών.
Ο Διαθέτης Δημήτριος Ν. Στάικος».
Στη διαθήκη του μάλιστα, ο δωρητής, όριζε στο σπίτι του να στεγασθεί σχολείο και τα έσοδα απ’ την υπόλοιπη περιουσία να διατεθούν για την κάλυψη των εξόδων συντήρησης και λειτουργίας του σχολείου.
Το μεγάλο σπίτι του βρίσκονταν κοντά στο γήπεδο του Παναιτωλικού, στη συμβολή των οδών Αλ. Βλαχοπούλου και Προυσιωτίσσης. Ήταν ένα μεγάλο τριώροφο αρχοντικό σπίτι με πολλά δωμάτια και αύλειο χώρο, που μπορούσε άνετα να καλύψει τις ανάγκες ενός σχολείου της εποχής.
Όντας γνώστης των προβλημάτων της πόλης και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα εκπαιδευτικά πράγματα προέβλεπε την δημιουργία και λειτουργία πλήρους Γυμνασίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι τότε στο Αγρίνιο λειτουργούσε μόνο μια τάξη του Γυμνασίου, με ευνόητα τα προβλήματα που δημιουργούνταν για όσους επιθυμούσαν συνέχιση των Γυμνασιακών σπουδών.
Μετά από τη δωρεά του Δ. Στάικου, εκδόθηκε σχετικό διάταγμα, με το οποίο έγινε προαγωγή, του μέχρι τότε Δημοσυντήρητου Γυμνασίου Αγρινίου, και έγινε ισότιμο με τα άλλα γυμνάσια του κράτους. Το διάταγμα αυτό προέβλεπε την ρύθμιση της λειτουργίας και διοίκησης του κληροδοτήματος, σύμφωνα με τη θέληση του δωρητή.
Στην εφημερίδα “Αιτωλική συμπολιτεία”, με ημερομηνία 9 και 10 Μαρτίου 1892, ο εκπαιδευτικός Θ. Χαβέλλας δημοσίευσε τα επτά άρθρα του διατάγματος που εκτός των άλλων προέβλεπε και τα εξής:
“Το ήδη εν Αγρινίω δημοσυντήρητον Γυμνάσιον, ονομάζεται “Γυμνάσιον του Δημητρίου Στάικου” ισοδύναμον τοις Γυμνασίοις του Κράτους. Η μεν οικία του αειμνήστου Δ. Στάικου, εφ’ όσον επαρκεί, θα χρησιμεύσει ως διδακτήριον του Γυμνασίου, αι δε πρόσοδοι της περιουσίας αυτού, θα δαπανώνται προς συντήρησιν αυτού. Εάν δε αι πρόσοδοι αύται δεν ώσιν επαρκείς, το υπόλοιπον της δαπάνης του γυμνασίου χορηγεί ο δήμος Αγρινίου, εκ των αυτού προσόδων … “.
Η επιθυμία του δωρητή ικανοποιήθηκε. Στο μεγάλο αρχοντόσπιτο του Στάικου, λειτούργησε το Γυμνάσιο μέχρι το 1932, οπότε και μεταφέρθηκε στο νεόδμητο κτίριο Δωρεάς Παπαστράτου, τα Παπαστράτεια Εκπαιδευτήρια. Το μέγαρο Στάικου χρησιμοποιήθηκε αργότερα για άλλους σκοπούς, όπως αποθήκες τροφίμων της UNRA. Στα χρόνια δε του εμφύλιου σπαραγμού, που άνθρωποι των ορεινών περιοχών έφυγαν, εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, το κτίριο του Στάικου στέγασε αρκετές οικογένειες που κατέκλυσαν το Αγρίνιο. Κάποια οικογένεια όμως από απροσεξία έγινε αιτία πυρκαγιάς που κατέστρεψε το παλιό αρχοντικό.
Τον Ιανουάριο του 1892, λίγους μήνες μετά το θάνατό του, ο Δήμος Αγρινίου τέλεσε μνημόσυνο «υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του ευεργέτου του». Στην επιμνημόσυνη εκείνη τελετή εκφώνησε σύντομο λόγο ο Ιωάννης Παπαθανασίου Καψάλης:
«Όστις γαρ ου προσεύχεται τω θεώ, ουδέ θείας ομιλίας απολάβειν επιθυμεί συνεχώς, νεκρός εστί και άψυχος και ου μετέχει του φρονείν». Αληθώς, τα ρήματα ταύτα του γλώτταν χρησσορρήμονος Ιωάννου, δεν εφαρμόζονται και επί του μεταστάντος Δημητρίου Ν. Στάικου ως μη μετόχου αυτών, διότι ναι μεν ούτος απεφάσισε όπως την ψυχή αυτού πέμψη προς τον πλάστην ουχ αγνήν, αλλά και απεφάσισε, όπως, η περιουσία αυτού ην εις τον Δήμον Αγρινίου εκληροδότησε, και δι’ απόκτησιν της οποίας επί τοσούτον εμόχθησε, χρησιμεύση εις αγαθοεργός πράξεις, αίτινες σταθμιζόμεναι ου μόνον υπερτερούσι κατά πολύ της μη αγνής αυτού ψυχής, αλλά και δύνανται να εξιλεώσωσιν αυτήν. Καίτοι τούτο δεν εκώλυε το απονενοημένον αυτού διάβημα, όμως παρ’ αυτού δεν εγένετο αποδεκτόν, καθ’ ο ουδείς αναμάρτητος, και δι ο η πόλις αυτή συνελθούσα επιτελεί σήμερον την επιμνημόσυνον ταύτην τελετήν».
Φαίνεται όμως ότι η περιουσία του Δ. Στάικου δεν αξιοποιήθηκε στο έπακρον όπως διαβάζουμε σε άρθρο της εφημερίδας «ΤΟ ΦΩΣ», 29 χρόνια μετά τον θάνατό του, τον Αύγουστο του 1921.
ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑ ΣΤΑΪΚΟΥ
