Ονομασία Αγρινίου και Αιτωλίας

Προέλευση του ονόματος της Αιτωλίας και της πόλης του Αγρινίου.

 Στην αρχαία Ήλιδα ( πόλη-κράτος της αρχαίας Ηλείας, πολύ κοντά στην αρχαία Ολυμπία) βασίλευε ο Ενδυμίων που πήρε για σύζυγό του την Υπερίππη. Από αυτόν τον γάμο γεννήθηκαν τρεις γιοί και μία κόρη. Ο Επειός, ο Αιτωλός, ο Παίων και η Ευρικίδα.

Όταν οι γιοί του έγιναν νεαροί, ο Ενδυμίων διέταξε έναν αγώνα δρόμου ταχύτητας για να αποφασίσει ποιός από τους τρεις θα κληρονομούσε τον θρόνο. Οι μόνοι διαγωνιζόμενοι θα ήταν οι γιοί του, ενώ ο νικητής θα γινόταν ηγέτης της Ήλιδας μετά το θάνατο του Ενδυμίωνα. Σύμφωνα με το μύθο, αυτός ήταν
και ο πρώτος αγώνας δρόμου που έγινε στην Ολυμπία, η οποία βρίσκεται στην Ηλεία, όπου γίνονταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες.

Ο Επειός κέρδισε την κούρσα και ανακηρύχτηκε ο διάδοχος του θρόνου.

Ο Παίονας, θυμωμένος με την ήττα του, εγκατέλειψε την Πελοπόννησο και ταξίδεψε στην Ηπειρωτική Ελλάδα, όπου τελικά εγκαταστάθηκε σε μια περιοχή βόρεια της Μακεδονίας που ονομάστηκε Παιονία.

Ο Αιτωλός παρέμεινε στην Ήλιδα και έγινε βασιλιάς όταν πέθανε ο Επειός.  Αναγκάστηκε όμως να εγκαταλείψει τον θρόνο του, επειδή σκότωσε τον γιό του βασιλιά του Άργους, τον Άπι. Οι γιοί του Άπι εκδίωξαν και ανάγκασαν τον Αιτωλό να εγκαταλείψει το βασίλειό του. Αυτός πέρασε το στενό του Ρίου, έφθασε στην Καλυδώνα, όπου τον δέχτηκαν οι τότε αρχηγοί της, τα παιδιά του Απόλλωνα και της Φθίας. Ήταν ο Δώρος, ο Λαοδόκος και ο Πολύποιτος, που ήτανε κυρίαρχοι στους Κουρήτες (αρχαίοι κάτοικοι της Αιτωλίας). Ωστόσο, ο Αιτωλός, παρόλο που τον υποδέχτηκαν καλά, τους εξόντωσε και πήρε την αρχηγία. Η ομάδα των Κουρητών δεν έφυγε, αλλά κράτησε την Πλευρώνα, ενώ ο Αιτωλός κράτησε την Καλυδώνα και, αργότερα, υπέταξε και την Πλευρώνα, όπου εξακολούθησαν να μένουν μαζί του πια και οι Κουρήτες. Από τον Αιτωλό πήρε το όνομά της η χώρα. ΑΙΤΩΛΙΑ.

 Ἐνδυμίωνι λαβόντι Ἀστεροδίαν γυναῖκα–οἱ δὲ τὴν Ἰτώνου τοῦ Ἀμφικτύονος Χρομίαν, ἄλλοι δὲ Ὑπερίππην τὴν Ἀρκάδος–, γενέσθαι δ’ οὖν φασιν αὐτῷ Παίονα καὶ Ἐπειόν τε καὶ Αἰτωλὸν καὶ θυγατέρα ἐπ’ αὐτοῖς Εὐρυκύδαν. ἔθηκε δὲ καὶ ἐν Ὀλυμπίᾳ δρόμου τοῖς παισὶν ἀγῶνα Ἐνδυμίων ὑπὲρ τῆς ἀρχῆς, καὶ ἐνίκησε καὶ ἔσχε τὴν βασιλείαν Ἐπειός: καὶ Ἐπειοὶ πρῶτον τότε ὧν ἦρχεν ὠνομάσθησαν.

Παυσανία Ηλιακά Α΄

  Ἐνδυμίωνος δὲ καὶ νηίδος νύμφης, ἢ ὥς τινες Ἰφιανάσσης, Αἰτωλός, ὃς ἀποκτείνας Ἆπιν τὸν Φορωνέως καὶ φυγὼν εἰς τὴν Κουρήτιδα χώραν, κτείνας τοὺς ὑποδεξαμένους Φθίας καὶ Ἀπόλλωνος υἱούς, Δῶρον καὶ Λαόδοκον καὶ Πολυποίτην, ἀφ᾽ ἑαυτοῦ τὴν χώραν Αἰτωλίαν ἐκάλεσεν.  Αἰτωλοῦ δὲ καὶ Προνόης τῆς Φόρβου Πλευρὼν καὶ Καλυδὼν ἐγένοντο, ἀφ᾽ ὧν αἱ ἐν Αἰτωλίᾳ πόλεις ὠνομάσθησαν.

Απολλόδωρου Βιβλιοθήκη Α΄

 Αφικόμενος δ’ Αιτωλός εκ της Ήλιδος Αιτωλίαν ωνόμασεν εκείνους εκβαλών.

Σκύμνος ο Χίος,  στ.475

Ο Αιτωλός από τον γάμο του με την Προνόη απέκτησε δύο γιούς, τον Καλυδώνα και τον Πλευρώνα. Μετά τον θάνατο του Αιτωλού ξέσπασε διαμάχη ανάμεσα στα δύο αδέλφια από την οποία επικράτησε ο
Πλευρώνας.

Ο ιστορικός Θεόδωρος Χαβέλλας, στο βιβλίο του «Ιστορία των Αιτωλών», αναφέρει ότι ο Πλευρώνας υπερίσχυσε μετά τον θάνατο του Καλυδώνα κι αφού αυτός πέθανε μη αφήνοντας διαδόχους.

Τον Πλευρώνα διαδέχτηκε ο γιός του Αγήνωρ ο οποίος από τον γάμο του με την Επικάστη απέκτησε τον Πορθάωνα, την Δημονίκη και τον Θέστιο.

Ο Πορθάωνας, ο οποίος διαδέχτηκε τον πατέρα του, από τον γάμο του με την Ευρύτη απέκτησε πολλά παιδιά. Μεταξύ αυτών τον Άγριο, τον Οινέα και την Στερόπη η οποία παντρεύτηκε τον Αχελώο.

…τρεις παίδες αμύμονες εξεγένοντο,
οίκεον δʼ εν Πλευρώνι και αιπεινή Καλυδώνι
Άγριος ηδέ Μέλας, τρίτατος δʼ ην ιππότα Οινεύς…

 Ομήρου Ιλιάδα

Ο Άγριος απέχτησε πολλούς γιους κι αναφέρονται οι Ογχηστός, Θερσίτης, Πρόθοος, Κελεύτωρ, Λυκωπεύς και ο Μελάνιππος.

 …οι δε Ἀγρίου παίδες,
Θερσίτης, Ογχηστός, Πρόθοος, Κελεύτωρ, Λυκωπεὺς, Μελάνιππος…

Απολλόδωρου Βιβλιοθήκη Α΄

Οι γιοι του Άγριου εκδίωξαν από το θρόνο της Καλυδώνας τον γέρο-Οινέα, κι ανέβασαν τον πατέρα τους. Μάλιστα, κατά τον Απολλόδωρο, φυλάκισαν και βασάνισαν το γέροντα βασιλιά. Ο εγγονός του Οινέα, ο Διομήδης του Άργους, ήρθε και σκότωσε τους γιούς του Άγριου και ανέβασε πάλι στον θρόνο τον παππού του.

Ο Άγριος όμως γλύτωσε από την μανία του Διομήδη, έρχεται στην Αιτωλία και κατά μία εκδοχή ιδρύει την πόλη που της έδωσε το όνομά του. ΑΓΡΙΝΙΟΝ.

Μετά τον θάνατο του Οινέα και του Άγριου την βασιλεία πήραν οι γιοί του Άγριου τους οποίους διαδέχτηκε ο Ανδραίμων, γαμπρός του Οινέα κι αυτόν διαδέχτηκε ο γιός του Θόας (1184 π.Χ. κατά τον Όμηρο).

Μετά τον θάνατο του Θόαντα στην Αιτωλία βασίλευσε ο Αίμων τον οποίο διαδέχτηκε ο γιός του Όξυλος, επί της βασιλείας του οποίου έγινε εισβολή στα παράλια της Αιτωλίας του Αιολικού φύλου.
Αν δε η μαρτυρία του Θουκυδίδη είναι αληθής αυτή η εισβολή έγινε 60 χρόνια μετά τον Τρωικό Πόλεμο, δηλαδή γύρω στο 1114 π.Χ. Όταν οι Αιολείς κατέλαβαν την Αιτωλία άλλοι Αιτωλοί προχώρησαν στα ενδότερα της Αιτωλίας άλλοι δε με επικεφαλής τον Όξυλο μετέβησαν στην Πελοπόννησο.

Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή το όνομα του Αγρινίου έχει σχέση με το όνομα του αρχαίου λαού, που έζησε σ’ αυτή την περιοχή, των Αγραίων. Οι Αγραίοι ή Αγριάνες, πρώτοι κάτοικοι του Αγρινίου,
κατέβηκαν από τα Άγραφα, ακολουθώντας το ρεύμα του ποταμού Αχελώου.

Υπάρχει όμως και τρίτη άποψη, σύμφωνα με την οποία το όνομα «Αγρίνιο» οφείλεται στο Θεό «Άγριο (Αγραίο)* Απόλλωνα», που ήταν θεός του κυνηγιού και λατρεύονταν στην περιοχή.

 *Αγραίος Απόλλων: Παυσανίας Α΄
41.3,6

 Άγριος Απόλλων:  Ορφικοί ύμνοι 34, Απόλλωνος θυμίαμα
μάνναν