Όταν θέλησα να κάνω μία έρευνα και καταγραφή των «σπιτιών» που υπήρχαν στην πόλη του Αγρινίου, δεν πίστευα ότι θα αντιμετωπίσω τόσες δυσκολίες. Τα στόματα δεν άνοιγαν εύκολα, το θέμα «έκαιγε», με δυσκολία, εξάλλου, ανοίγονται σε μία γυναίκα γι αυτό το θέμα. Και όσοι μίλησαν- εκτός από ελάχιστους- διευκρίνιζαν ότι ποτέ δεν είχαν επισκεφτεί αυτά τα «σπίτια της αμαρτίας». Υπήρχαν και οι εξαιρέσεις βέβαια και σ’ αυτούς οφείλονται οι πληροφορίες που θα δοθούν παρακάτω. Αν τώρα μερικοί θεωρήσουν το άρθρο χυδαίο….ας μην συνεχίσουν το διάβασμα…
Οι χαρακτηρισμοί που άκουσα για τις γυναίκες που δούλευαν ή είχαν τα μπουρδέλα… ποικίλλουν. Παστρικιές, πουτάνες, ελευθέρων ηθών…
Εδώ πρωτάκουσα για τις ενέσεις 606 (1) , για την σήμανση «ΑΠΟΧΗ» (2), δίπλα από τα ονόματα των γυναικών στις υποχρεωτικές πινακίδες των μπουρδέλων, για τα προφυλακτικά ΜΠΕΜΠΕΚΑ, για το ρολλό χαρτί υγείας περασμένο σε σύρμα που κρεμόταν πάνω από το κρεβάτι…
Αρκετοί μου είπαν ότι έφευγαν από το Αγρίνιο και επισκέπτονταν- ακόμη και με μηχανάκια- τα μπουρδέλα του Μεσολογγίου (τα οποία λόγω στρατοπέδου ήταν πολλά και όλα γύρω από το στρατόπεδο) για να διασφαλίσουν την ανωνυμία τους και να αποφύγουν το στιγματισμό και τον χλευασμό.
Άλλοι μου εκμυστηρεύτηκαν ότι η πρώτη τους επαφή στα μπουρδέλα ήταν μετά από παρότρυνση του πατέρα τους και μερικοί ακόμη και με την συνοδεία του πατέρα. Οι περισσότεροι βέβαια μετά από παρότρυνση φίλων.
Μου μίλησαν για έρωτες ανάμεσα σε πόρνες και ευυπόληπτους πολίτες του Αγρινίου, παιδιά που γεννήθηκαν από αυτές τις σχέσεις, για αποκλήρωση νέων από τους γονείς τους επειδή ερωτεύθηκαν πόρνες, για Αγρινιώτες που παντρεύτηκαν πόρνες….
Μου έδωσαν τα ονόματά τους, την καταγωγή τους, μου εξιστόρησαν τις ιστορίες της ζωής τους. Εγώ δεν θα αναφέρω τα επώνυμά τους… ο λόγος εύλογος, νομίζω.
Μου είπαν ότι τα περισσότερα ονόματα των γυναικών ήταν «Βιολέττα»,… ποιος ξέρει γιατί…
Ψεύτικα τα ονόματά τους και μερικές είχαν και δίπλα από το όνομά τους και ένα παρανόμι όπως η Γεωργία η Χαρακωμένη, η Νίτσα η σεβνταλού… ή τον τόπο καταγωγής τους, η Κούλα η Καλυβιώτισσα, η Λίτσα η Πατρινιά…
Μου είπαν ότι η κοινωνία τις αντιμετώπιζε ως απειλή για τα «χρηστά» τους ήθη, κάτι σαν την ντροπή της αμόλυντης και άσπιλης πόλης, κάτι το μιαρό, το βρώμικο.
Δεν μου μίλησαν όμως για τις ψυχικές, σωματικές ή ηθικές ιδιαιτερότητες, αδυναμίες, γούστα, επιθετικές σεξουαλικές ορμές, ανάγκες εκτόνωσης των πελατών, που κάλυπταν….
Θα δούμε λοιπόν το επάγγελμα «πόρνη» και τα πορνεία, «σπίτια», μπουρδέλα- όπως θέλετε πείτε τα- στην πόλη του Αγρινίου από την δεκαετία του ’30 και μετά. Για το επάγγελμα που κρυβόταν απ’ το φως του ηλίου, για το επάγγελμα που ήταν κλεισμένο σε δωμάτια υγρά και μουχλιασμένα. Το επάγγελμα
που προσφωνούν συχνά ως το αρχαιότερο επάγγελμα του κόσμου.
Πορνεία και Αρχαία Ελλάδα
Η πορνεία αποτελούσε στοιχείο του βίου των αρχαίων Ελλήνων ήδη από την αρχαϊκή εποχή. Στις
σημαντικότερες ελληνικές πόλεις και κυρίως στα λιμάνια, αποτελούσε σημαντική οικονομική δραστηριότητα απασχολώντας σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Σε καμία περίπτωση δεν θεωρούταν παράνομη: οι πόλεις δεν τηναπαγορεύουν και η λειτουργία των οίκων ανοχής ήταν φανερή.
Στην Αθήνα, στο μεγάλο νομοθέτη Σόλωνα αποδίδεται η ίδρυση κρατικών πορνείων με προσιτές τιμές.
Η επαφή και η γνωριμία με τις εταίρες ήταν πολύ απλή, αφού κυκλοφορούσαν παντού: στην αγορά, στα θέατρα, στα λουτρά, στον ναό της Αφροδίτης και τους δρόμους.
Υπήρχε και η ιερή ή θρησκευτική πορνεία. Η πρακτική, δηλαδή, της σεξουαλικής επικοινωνίας για θρησκευτικό σκοπό. Η γυναίκα που εμπλεκόταν σε μια τέτοια πρακτική ονομαζόταν «ιερόδουλος».
Η ιερή πορνεία ήταν ένα ιδιόμορφο φαινόμενο στην αρχαιότητα, σύμφωνα με το οποίο νεαρά κορίτσια και αγόρια, αφιερωμένα από τους γονείς τους ή τους κυρίους τους σε ναούς στην υπηρεσία κάποιας θεότητας, προσέφεραν σεξουαλικές υπηρεσίες στους επισκέπτες του ναού. Οι υπηρεσίες αυτές ποίκιλαν ως προς το ιδεολογικό τους υπόβαθρο. Σε κάποιες περιπτώσεις, νεαρές γυναίκες που ετοιμάζονταν να παντρευτούν εντάσσονταν στις ιερόδουλες κάποιου ναού, ώστε να μαζέψουν την προίκα τους, χωρίς αυτό να αποτελεί εμπόδιο για τους μέλλοντες συζύγους. Από τον Ηρόδοτο μαθαίνουμε πως οι επισκέπτες πλησίαζαν την ιερόδουλο της αρεσκείας τους και αφού άφηναν τα χρήματα στα πόδια της, έλεγαν “Σε καλώ στο όνομα της θεάς” και εκείνη πλέον δεν μπορούσε να αρνηθεί σε κανένα τις υπηρεσίες της. Οι ιερόδουλες ήταν πόρνες, αλλά και ιέρειες, αφού τα δύο λειτουργήματα ήταν στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Όπως οι υπόλοιπες ιέρειες του ελληνικού κόσμου, συμμετείχαν επίσημα σε όλες τις τελετές όπου η “ιερή” παρέμβαση τους θεωρείτο απαραίτητη. Σε αντίθεση με τις “λαϊκές” πόρνες, οι ιερόδουλες είχαν σημαντική θέση στην κοινωνία.
Μια πηγή για τη ζωή των εκδιδόμενων γυναικών είναι τα κεραμικά αγγεία της εποχής.
Ωστόσο, οι σύγχρονοι μελετητές έχουν στην κατοχή τους ελάχιστα στοιχεία αναφορικά με τις συνθήκες διαβίωσης των εκδιδόμενων γυναικών κατά την αρχαιότητα. Δεν επιβιώνει καμία μαρτυρία σχετικά με τον τρόπο ζωής τους ούτε περιγραφή των οίκων όπου εργάζονταν. Ωστόσο είναι πολύ πιθανόν οι ελληνικοί οίκοι ανοχής να παρουσίαζαν σημαντικές ομοιότητες με εκείνους που περιγράφουν οι ρωμαϊκές μαρτυρίες ή με εκείνους που βρέθηκαν στις στάχτες της Πομπηίας: ανήλιαγοι χώροι, στενοί, με δυσάρεστη μυρωδιά.
Πορνεία, Νόμοι και Αφροδίσια νοσήματα
Για πρώτη φορά η Αστυνοµική Εγκύκλιος του 1894 «Περί κοινών γυναικών και οίκων ασωτείας» επέβαλε να φέρουν οι ιερόδουλες βιβλιάριο υγείας το οποίο στην πρώτη σελίδα είχε φωτογραφία της γυναίκας σφραγισµένη από την Αστυνοµία.
Ενενήντα χρόνια µετά το νόµο του 1834, το 1923, η έξαρση των αφροδισίων νοσηµάτων στην Ελλάδα
κρίθηκε τόσο κρίσιµη ώστε συντάσσεται από τα Υπουργεία Εσωτερικών και Υγιεινής, Πρόνοιας και Αντιλήψεως, ο νόµος 3032 «Περί των µέτρων προς καταπολέµησιν των αφροδίσιων νοσηµάτων και περί ασέµνων γυναικών». Ορίστηκαν τριµελείς επιτροπές για τον κάθε Νοµό, µε τον τίτλο «Επιτροπή για την καταπολέµηση των αφροδίσιων νόσων», οι οποίες αποτελούνται από το Νοµάρχη, τον Αστυνοµικό ∆ιευθυντή και έναν ανώτερο υγειονοµικό υπάλληλο.
Το άρθρο 5 του Νόµου 3032 όριζε ότι, οι κοινές γυναίκες πρέπει να υποβάλλονται σε ιατρική εξέταση τουλάχιστον δύο φορές την εβδοµάδα.
Οι γυναίκες που έπασχαν από αφροδίσιο νόσηµα ήταν υποχρεωµένες, µετά από εντολή του Ειδικού Υγειονοµικού Επιθεωρητή, να νοσηλευτούν στο Νοσοκοµείο Αφροδίσιων Νόσων «Ανδρέας Συγγρός» ή στο αντίστοιχο Νοσοκοµείο της Θεσσαλονίκης. Οι γυναίκες µετέβαιναν µε τη µέριµνα της υγειονοµικής υπηρεσίας και µε δαπάνες του οικείου ∆ήµου. Ιδιαίτερα για τις γυναίκες που έπασχαν από σύφιλη, προβλέφθηκε η χορήγηση ειδικού θεραπευτικού βιβλιαρίου και η υγειονοµική υπηρεσία, εκτός από την υποχρεωτική νοσηλεία, ήταν υπεύθυνη και για την ολοκλήρωση της αντισυφιλιδικής θεραπείας.
Ακόμη όμως και με την θέσπιση του παραπάνω νόμου, η Πολιτεία δεν μπόρεσε να περιορίσει τη μεταδοτικότητα των αφροδισίων νόσων και ιδιαίτερα της σύφιλης.
Στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, η άγνοια, η έλλειψη ενημέρωσης για τα αφροδίσια νοσήματα καθώς και ο πλημμελής υγειονομικός έλεγχος των κοινών γυναικών οδήγησαν στο να λάβει εκρηκτικές διαστάσεις η σύφιλη, τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα.
 |
| Ιατρείο Αφροδισίων Νοσημάτων στο Αγρίνιο 1931 |
Ένα άκρως θλιβερό εύρηµα στα αρχεία του «Α. Συγγρός» κατά τον Μεσοπόλεµο, αποτελεί το γεγονός ότι το 39% των νοσηλευοµένων συφιλιδικών κοινών γυναικών προέρχονταν από τις προσφυγοπούλες της Μικράς Ασίας, ηλικίας 21-25 ετών. Αυτό αποτελεί πραγµατικά µια δεύτερη τραγωδία που βίωναν οι πρόσφυγες στο Μεσοπόλεµο. Με εξαιρετικά δύσκολη την εύρεση εργασίας, τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και την δυσκολία επιβίωσης, φαίνεται ότι πολλές από τις γυναίκες, που προέρχονται από τη Μικρά Ασία, οδηγούνται στη λύση της
πορνείας για οικονομικούς λόγους.
Η έλευση του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου εγκαινίασαν τη νέα εποχή της μεταδοτικότητας της σύφιλης, και μόλις στις αρχές του 1950 θα αρχίσει να εμφανίζεται η μείωση του αριθμού των συφιλιδικών ατόμων και κρουσμάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της Κατοχής σημαντικός αριθμός Ιταλών και Γερμανών στρατιωτών ασθένησαν από σύφιλη.
Πορνεία στο Αγρίνιο
Δεκαετία του ’30 και περίοδος Κατοχής.
1934
Στην σημερινή οδό Δημητρακάκη υπήρχε «σπίτι» που το είχε η περίφημη Κούλα, η Καλυβιώτισσα.
Εκεί που σήμερα βρίσκεται το ξενοδοχείο «Σελήνη», πρώην «Πάτραι», επί της οδού Σπύρου Τσικνιά βρισκόταν κι άλλο «σπίτι».
Επί της οδού Σπύρου Τσικνιά, εκεί που βρίσκεται σήμερα το κατάστημα του Μπισδούνη, υπήρχε
πεταλωτήριο και στον πάνω όροφο λειτουργούσε «σπίτι» που το είχε η Βαγγελιώ η προσφυγοπούλα.
Στην οδό Διαμαντή ήταν το περίφημο σπίτι της Άννας της χοντρής με τα ωραιότερα κορίτσια, όπως λεγόταν.
Στην πλατεία Χατζοπούλου, στις αρχές της οδού Καλυβίων υπήρχε το «σπίτι» της Δέσποινας. Η Δέσποινα στα στερνά της ακολούθησε τον δρόμο του μοναχισμού.
Στην περιοχή του πρώτου Παιδικού Σταθμού λειτουργούσε το «σπίτι» της Γεωργίας της Χαράκως ή Χαρακωμένης και της περιβόητης Νίτσας της σεβνταλούς.
Στην οδό Δημητρακάκη διατηρούσε «σπίτι» η Κούλα η Καλυβιώτισσα. Προφορικές μαρτυρίες αναφέρουν την Κούλα να έχει πάντα ένα μαγνήτη στο χέρι και να τον τρίβει, λέγοντας ότι τρίβοντάς τον μαγνήτιζε τους άντρες.
«Σπίτια» διατηρούσαν και η Καίτη η κουφή, η Νίτσα η γύφτισσα (το παρανόμι το πήρε επειδή ήταν πολύ μελαχροινή), η Κορωνιού κ.α.
Πολλά απ’ ότι βλέπουμε τα «σπίτια» την περίοδο εκείνη. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι ο πόλεμος και οι ανάγκες των στρατιωτών…
 |
| Αρχείο Θανάση Βαλαώρα |
Κατά την περίοδο της Ιταλικής Κατοχής ο Ιταλός Μέραρχος Διοικητής Μάριο Μαντζάνι, έφερε από την
Αθήνα, δύο κορίτσια από «σπίτι» των Αθηνών τα οποία εγκατέστησε σε οίκημα επί της Ι. Σταΐκου 33.
Την μελαχροινή Μιμή και την ξανθιά Αλίς. Ο Ιταλός Διοικητής ήταν ο μόνος και αποκλειστικός πελάτης των δύο κοριτσιών.
Ένα περιστατικό που έλαβε χώρα κατά την περίοδο της παραμονής των Ιταλών στο Αγρίνιο είναι άξιο αναφοράς.
Πολλοί Ιταλοί στρατιώτες μετά την επίσκεψή τους στους οίκους ανοχής δεν πλήρωναν το αντίτιμο της επίσκεψης και έφευγαν λέγοντας «scrivere», δηλαδή να γράψουν την οφειλή.
1931
Το φαινόμενο του «scrivere» πήρε διαστάσεις με τις γυναίκες των «σπιτιών» να αγανακτούν. Αποφάσισαν λοιπόν να διαμαρτυρηθούν στον Φρούραρχο. Πριν την συνάντηση μαζί του όμως έκαναν αυτές μία σύναξη στο καφενείο του Λιβάνη, το οποίο βρισκόταν στην σημερινή γωνία των οδών Μακρή και Τάσου Παπαστράτου.
Ο τοπικός τύπος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Απίστευτον και όντως αληθές! Συνήλθον χθες εις καφενείον οι κοινές των οίκων ανοχής και έλαβον σπουδαίας αποφάσεις…».
Στην σύναξη παρεβρέθηκαν όλες οι γυναίκες και αποφάσισαν να επισκεφτούν τον Φρούραρχο. Την άλλη μέρα πήγαν στο Διοικητήριο και ο Φρούραρχος, «προς γενικήν κατάπληξιν» τις υποδέχτηκε «ως αξιοπρεπείς κυρίας».
Λίγες μέρες αργότερα ο Φρούραρχος έστειλε ένα μεγάλο χαρτόδεμα στον Δήμαρχο το περιεχόμενο του οποίου περιελάμβανε σανιδένιες πινακίδες με σταμπαρισμένη πάνω την φράση: « prima pagare e dopo chiavare». Οι πινακίδες είχαν και στο πάνω και στο κάτω μέρος την σφραγίδα και την υπογραφή του Διοικητή.
Παρά την παρέμβασή του όμως πολλοί Ιταλοί δεν συμμορφώθηκαν και αφού οι επισκέψεις-διαμαρτυρίες στον Φρούραρχο επαναλήφθηκαν, το θέμα τακτοποιήθηκε με την έκδοση από το Φρουραρχείο ειδικών επιταγών που καθεμιάς η αξία κάλυπτε το ποσό της παρεχόμενης υπηρεσίας.
Τα περισσότερα από αυτά τα “σπίτια”, συνέχισαν να λειτουργούν για αρκετά χρόνια ακόμη.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
1.ΕΝΕΣΕΙΣ 606: Ενέσεις που περιείχαν διάλυμα επιβράδυνσης της σύφιλης.
2.ΑΠΟΧΗ: Η σήμανση που υπήρχε δίπλα σε όνομα πόρνης όταν για γυναικολογικούς λόγους δεν μπορούσε να εργαστεί.
ΠΗΓΕΣ:
- ΔΡΑΚΟΥΛΙΔΗΣ Ν., (1939) «Ιστορική και κοινωνική
επισκόπησις της πορνείας», - ΛΑΓΚΑΔΑΣ Α., (1992) «Η Ελληνίδα στην Αρχαιότητα»,
- Αρχεία του Νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός» κατά την περίοδο
1931-1935 - ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΚΑΒΙΑΣ, «Στα άκρα της βιτρίνας»
- Θ.Μ.ΠΟΛΙΤΗΣ, «Η ερωτική συμπεριφορά των Ιταλών κατακτητών
στο Αγρίνιο και γάμοι με Αγρινιώτισσες». - Προφορικές μαρτυρίες από: Η.Λ., Ι.Γ., Κ.Κ., Γ.Μ., Θ.Β., Γ.Σ.
