Ίδρυση ΕΠΟΝ Αγρινίου

Στις 23 Φλεβάρη 1943, σε ένα μικρό σπίτι, στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3 στους Αμπελόκηπους, ιδρύεται η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η θρυλική ΕΠΟΝ, Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η μεγαλύτερη νεολαιίστικη οργάνωση της χώρας. Η δράση της, οι αγώνες της, το αίμα που έχυσαν οι νεολαίοι ήρωές της έχουν γραφτεί με ανεξίτηλα γράμματα στις σελίδες της Ιστορίας. Στα σπλάχνα της ανδρώθηκαν χιλιάδες αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης.
Γαλουχήθηκαν με τα ιδανικά μιας ελεύθερης πατρίδας, ενάντια σε κάθε ξένο κατακτητή. Πολέμησαν, με το όπλο στο χέρι, στην πρώτη γραμμή κατά των χιτλερικών και φασιστών κατακτητών. Στάθηκαν με αυτοθυσία, μπροστά στα τανκς των Εγγλέζων το Δεκέμβρη του ’44. Αγωνίστηκαν – κάτω από βαριά παρανομία – για την εξάπλωση των προοδευτικών ιδεών, των αγωνιστικών αξιών για τη ζωή, με έναν πρωτοφανή εκδοτικό οργασμό και μια πρωτόγνωρη πολιτιστική ανάπτυξη.

  Ίδρυση ΕΠΟΝ Αγρινίου

Πιο κάτω σας παρουσιάζουμε μία χειρόγραφη έκθεση (ντοκουμέντο) σχετικά με την ίδρυση και την ανάπτυξη της ΕΠΟΝ στην Δυτική Στερεά. Η έκθεση είναι ανυπόγραφη και είναι σταλμένη από το Αγρίνιο, τον Δεκέμβριο του 1944.

 (Διατηρήσαμε την ορθογραφία του πρωτότυπου)

 

Η ΕΠΟΝ στην περιοχή μας ιδρύθηκε στις 10 Απρίλη στο Αγρίνιο από τους παρακάτω που αντιπροσωπεύανε τις οργανώσεις ΕΑΜ-Ν, Λ.Ν ΟΚΝΕ,

• Θανάση Κακογιάννη (Άνθιμο)*,
• Πάνο Χατζόπουλο (Αίας)**,
• Φώτη Κολοκωτσά,
• Θανάση Στραβοδήμο (Βάγια),
• Ηλία Παπαγεωργίου (Φίλιππα),
• Θωμά Μποκώρο (Μήλιος),
• Γεώργιο Παπακωστούλα,
• Τερψιχόρη Γουβέλη.

Οι παραπάνω απετέλεσαν το Συμβούλιο Νομού Αιτωλ/νίας με σύνολο νέων οργανωμένων περίπου 500. Με βάσεις στο Αγρίνιο, Ξηρόμερο, Μακρυνεία, Γουργιά Μεσολογγίου. Στην πρώτη του συνεδρίαση το Σ.Ν. έβγαλε την πρώτη διακήρυξη στη νεολαία της Δ. Στερεάς που καλούσε τους νέους και τις νέες στις γραμμές της ΕΠΟΝ και που είχε μεγάλο αντίχτυπο, στο λαό και στη Νεολαία (και που το δείχνουν οι εκδηλώσεις που θ’ αναφέρουμε παρακάτω).

-Αος σταθμός ανάπτυξης για την ΕΠΟΝ Δυτ. Στερεάς ήταν η πρώτη απόφαση του Σ.Ν. να υποστηρίξει η ΕΠΟΝ τον ένοπλο αγώνα.Τότε πολλοί νέοι πέρασαν στις γραμμές της ΕΠΟΝ και βγήκαν και οι πρώτες ανταρτοομάδες της ΕΠΟΝ από 30 επονίτες με επικεφαλής τον σ. Μήλιο (Θωμά Μποκώρο).

-Βος Σταθμός.

Συνδιάσκεψη Σ.Ν. Αιτωλ/νίας στη Δερβέκιστα τηςΤριχωνίδας, 15 Αυγούστου 1943.

Αντιπρόσωποι απ’ όλη τη Δ. Στερεά εχτός απ’ τη Λευκάδα.

Για πρώτη φορά στα χρονικά της νεολαίας ήρθαν σε επαφή νεολαιΐστικα στελέχη. Μέλη σ’ ολάκερη τη Δυτική 5.000. Βάσεις στα 50% των χωριών (στην Κεφαλονιά μόνο στο Αργοστόλι).

Βασικά συνθήματα ήταν η ενότητα και η ενίσχυση του ΕΛΑΣ.

Συγκροτήθηκαν τα Ε.Σ.(Επαρχιακά Συμβούλια) Τριχωνίδας, Μακρυνείας, Ξηρομέρου, Βάλτου, Λευκάδας, Μεσολογγίου, Γουριάς, Ναυπαχτίας, Σ.(Συμβούλιο) πόλης Αγρινίου, Σ.Ν. Κεφαλονιάς.

Γος Σταθμός.

Συνδιάσκεψη Σ. Περιοχής Στερεάς, Καρπενήσι.

28 Σεπτέμβρη 1943.
Αντιπρόσωποι απ’ τη δυτική 22. Είχε μεγάλη σημασία, γιατί πρώτη φορά ήρθαν σ’ επαφή τα στελέχη της στερεάς κι αντάλαξαν πείρα.

Δος Σταθμός.

Συνδιάσκεψη Σ. Νομού στη Δερβέκιστα.

1 Μάη 1944.

Αντιπρόσωποι 250 απ’ όλη τη δυτική εχτός απ’ την Κεφαλονιά. Μέλη 13.500. Βάσεις στα 80% των χωριών. Αντάρτες επονίτες 1.200

Ανάλυση της πλατειάς ολομέλειας του Κ.Σ.(Κεντρικού Συμβουλίου)

Με απόφαση της Συν/ψης χωρίστηκε το Σ.Ν Αιτωλ/νίας σε 4 Σ. Νομού. Αιτωλίας, Ακαρνανίας, Λευκάδας,  Κεφαλονιάς.

Εος  Σταθμός.

2^η  Συν/ψη Σ. Περιοχής Στερεάς.

1 Αυγούστου. Αντιπρόσωποι 110.

Αντιπρόσωποι από τη Δυτική 31.

Κεντρικό σύνθημα «Στ’ άρματα». Μέλη στη Δυτική 18.500. Κατάργηση Σ.Ν. Ίδρυση κλιμακίου Δ. Στερεάς

ΣΤος Σταθμός 

Απελευθέρωση- Μέλη μέχρι Δεκέμβρη 22.000

(Ιδρυτική Συν/ψη Σ.Π. Δυτικής Στερεάς)

Κεντρικά συνθήματα: ΕΛΑΣ, Ενότητα, Ανοικοδόμηση, Εκπολιτιστική

ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

– ΑΓΡΙΝΙ –

-1. Μία κινητοποίηση έγινε λίγες μέρες μετά την ίδρυση της ΕΠΟΝ (19 Απριλίου, Μεγάλη Τετάρτη) για οικονομικές διεκδικήσεις / για τρόφιμα που κατακρατούσαν οι Ιταλοί με τις ντόπιες αρχές. Αποτέλεσμα να μοιραστούν.

Πήραν μέρος περίπου 500 νέοι.
Το Γυμνάσιο απήργησε.

Μαχητική διαδήλωση με 5.000 Λαό – Δημαρχία – Εισαγγελία, που πέτυχαν παρ’ όλες τις τρομοκρατικές κινήσεις των καραμπινιέρων.

-2. Αγρίνι.
Σεπτέμβρης 1943. Οι γερμανοί κάλεσαν τις ηλικίες 1940-43 για πολιτική επιστράτευση. Για έργα στο Αεροδρόμιο Αγρινίου. Με γενική αποχή και κινητοποιήσεις μεμονωμένες η επιστράτευση απέτυχε. Βγήκαν προκηρύξεις, τρυκ, επιτροπές

-3. Αγρίνι. 28 Οχτώβρη. Εκδήλωση του λαού με πρωτοπορεία της ΕΠΟΝ. Ομιλίες, προκηρύξεις, επαναστατικά τραγούδια, κατάθεση στεφάνων.

-4. Αγρίνι. 7 Νοέμβρη. Μνημόσυνο των θυμάτων του Αγώνα. Πλατειά συμμετοχή του λαού και με συνθήματα για την Οχτωβριανή επανάσταση. (εκδηλώσεις στις 28 Οχτώβρη γίνηκαν σε πολλά χωριά και πόλεις Δ. Στερεάς)

-5. Αγρίνι. 9 Δεκέμβρη 1943. 1500 αετόπουλα κατεβαίνουν σε μαχητική διαδήλωση στα γραφεία του Ε. Σταυρού και στη Δημαρχία για οικονομικές διεκδικήσεις. Προπαρασκεύασαν το έδαφος για τη διαδήλωση της 10^ης. Τα αετόπουλα έσπασαν το Δημαρχείο.

-6. Αγρίνι. 10 Δεκέμβρη. Πάνω από 8.000 λαός και νεολαία κατεβαίνουν σε μαχητική διαδήλωση με πλακάτ και συνθήματα.

Η νεολαία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Πήραν μέρος περίπου 2.000 νέοι. Η εκδήλωση έγινε για οικονομικές διεκδικήσεις. Κατεβαίνουν στο Δημαρχείο. Οι διορισμένοι τόσκασαν. Οι επονίτες ανεβαίνουν απάνω και τα σπάσαν όλα. Οι γερμανοί τα χάσανε. Ύστερα από μέρες μοιράστηκαν τρόφιμα.

-7. Αγρίνι. 4 Γενάρη. Εδεσίτες και Ράλληδες δολοφόνησαν τον επονίτη Θανάση Φαρμάκη. Η κηδεία του έγινε μα πλατειά κινητοποίηση. Πήραν μέρος 8.000. Η νεολαία πρωτοπόρα. Οι γερμανοί μπροστά στον όγκο του λαού χρησιμοποίησαν τανκς για να διασπάσουν το λαό. Ο λαός συντάσεται πιο μαζικά. Μέσα στην εκκλησία μοιράζονται τρυκ, προκηρύξεις, βγαίνουν ομιλητές και κατατίθενται στέφανοι. Στο τέλος όλοι μαζί τραγούδησαν το «επέσατε θύματα».

-8. Μεσολόγγι. 1 Μάρτη 1944. Κινητοποίηση στο Μεσολόγγι για οικονομικές διεκδικήσεις.

-9. Ναύπακτος.
Φλεβάρης. Ο λαός της ορεινής Ναυπακτίας κατεβαίνει μαζικά στη Ναύπακτο για οικον. διεκδικήσεις με επιτυχία.

Μεγάλη κινητοποίηση γίνηκε σ’ όλα τα κεφαλοχώρια για τη γιορτή της εθνικής ενότητας.

Εκδηλώσεις μεγάλες γίνανε στη γιορτή της απελευθέρωσης (Σεπτέμβρης) σ’ όλες τις πόλεις, που κατέβηκαν από τα χωριά των επαρχιών λαός και νεολαία.

Ε.Λ.Α.Σ

Στις 15 του Μάη βγήκανε δύο ομάδες (30 επονίτες) για το Αρχηγείο Δ. Στερεάς του ΕΛΑΣ. Αφού…….(μη αναγνώσιμο)…..τα υπαρχηγεία (ύστερα τάγματα) με μία ομάδα. Υπαρχηγείον Ναυπακτίας 1 ομάδα, Τριχωνίδα Μακρυνείας 2 ομάδες, Ξηρομέρου 1 ομάδα.

Πρώτη μάχη με τον εχθρό. 10 Ιούνη 1943. Στη Γουρίτσα Τριχωνίδας. Γερμανοί 130 με 15 αυτοκίνητα. Αντάρτες 70 (οι 13 επονίτες).
Σκοτώθηκαν 120 γερμανοί, 4 αιχμάλωτοι, τα αυτοκίνητα λαφυραγωγήθηκαν και πυρπολήθηκαν.

Σ’ αυτή τη μάχη σκοτώθηκε μόνο ο επονίτης Μπάμπης Χαμαμτζής (Παυσανίας).

– Όλες οι υποδειγματικές ομάδες πήραν μέρος σε πολλές μάχες και κρούσεις με τους γερμανούς. Γουρίτσα, Μακρυά Λογγά, Κεφαλόβρυσο, Άι-Βλάσης, Μακρυνόρος, Καρβασαράς (Αμφιλοχία), Κρίκελο, Ρίβιο (450 γερμανοί νεκροί)

– Μάχες με το Ζέρβα, Σκουτερά, Σμόλινα, Κράψη, Πλάκα, Ληψός, Τετράκομο, Βουλγαρέλι, Νισίστα, Άρτα, Νικόπολη.

– Στα έμπαιδα της  7^ης ταξιαρχίας κατατάχτηκαν τον Αύγουστο του ’44, 300 επονίτες που πέρασαν στον μόνιμο. Σ’ όλες τις παραπάνω μάχες πήραν μέρος και εφεδρικοί.

-Στα έμπαιδα της 13^ης μεραρχίας κατατάχτηκαν πολλοί επονίτες (απ’ τη Μακρυνεία 120) που αργότερα πέρασαν σε διάφορους ελασίτικους σχημτισμούς (42 σύνταγμα, 36 σύνταγμα)και πήραν μέρος σε πολλές μάχες. Ναύπαχτος, 36 σύνταγμα.

Πολλές μάχες δώσανε και οι εφεδρικοί επονίτες με γερμανούς και Ράλληδες για την προστασία της σοδειάς. (Μακρυνεία – Τριχωνίδα).  Περίπου η Δυτική έδωσε 2.000 επονίτες αντάρτες.

ΣΗΜ. Περιγραφές από μάχες έχουν τα φύλλα της «Νέας Γενιάς».

ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ – ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Με ενθουσιασμό και το τραγούδι στο στόμα οι επονίτες και οι επονίτισσες ρίχτηκαν στον αγώνα της ανοικοδόμησης. Φτιάξανε κι επισκευάσανε δρόμους στο Ξηρόμερο – Ζελίχοβο – Ναυπαχτία. Στο χωριό Λυκοχώρι φτιάξαν με ένα δυναμό και νερό ηλεκτροσταθμό. Στο χωριό Βούστρι του Ξηρομέρου οι επονίτες χτίσανε τη λέσχη τους (γιατί το χωριό κάηκε από τους Ράλληδες). Στο Ξηρόμερο καθαρίσανε και κεντρώσανε αγριλιές. Στο χωριό Χόμορι Ναυπαχτίας οι επονίτες και επονίτισσες καλλιέργησαν χωράφια ανταρτών.

Σε πολλά χωριά της Δυτικής καλιεργήθηκαν χωράφια της ΕΠΟΝ . Επίσης λειτούργησαν και σχολή νοσοκόμων σε πάρα πολλά χωριά, καθώς και σχολές κοπτικής – ραπτικής (τα συνεργεία κοπτικής – ραπτικής Κατούνας – Κωνωπίνας έραψαν 150.000 πήχεις ύφασμα της ΕΤΑ. Σ’ όλα τα χωριά έγιναν λαϊκές γιορτές και εκδρομές (ιδιαίτερα εκδρομές στη Μακρυνεία). Στ’ Αγρίνι 1000 επονίτες με τις αξίνες στον ώμο κατέβηκαν και επισκεύασαν το αεροδρόμιο όταν το ζήτησαν οι σύμμαχοι μετά υην απελευθέρωση. Με τα τραγούδια και τον ενθουσιασμό τους παρέσυραν και το λαό και τους ακολούθησαν στη δουλειά. Επίσης στ’ Αγρίνι, ομαδικά και με το τραγούδι στο στόμα ανέβηκαν οι επονίτες και το γυμνάσιο στο Πάρκο και το καθάρισαν γιατί Ράλληδες και γερμανοί το είχαν καταστρέψει.

 

– Δόθηκαν περίπου 1500 θεατρικές παραστάσεις.

ΣΗΜ. Για τους παιδικούς σταθμούς σου στείλαμε σε προηγούμενο γράμμα.

ΘΥΜΑΤΑ

• Γρίβας
• Παυσανίας
• Μπότσαρης
• Λύσσαντρος
• Κουτρουμάνος
• Κουβέλης
• Παπαφώτης
• Τερζής
• Γαβριάς
• Σπίθας
• Φαρμάκης
• Καλαμπόκας
• Νικόλας
• Καλαγγιάς
• Μπέσας
• Σούλος
• Σαλάκος
• Καμμένος
• Βλάχος
• Καλίμαχος
• Πάσχος
• Μαυρέλης
• Κουκουρέμπας
• Τσιτσώνης
• Παπανδρέου
• Παπανδρέου
• Μοσχανδρέου
• Ασημακόπουλος
• Παπανίκος
• Στεργιαλής
• Κολοκύθας Παν.

ΑΓΡΙΝΙ

ΧΡΙΣΤΟΣ ΣΑΛΑΚΟΣ

Χρονών 22. Απόφοιτος Γαλακτοκομικής Σχολής Ιωαννίνων, απ’ τ’ Αγρίνι. Αγωνίστηκε μέσα στο ΕΑΜ και μετά μέσα στις γραμμές της ΕΠΟΝ. Δούλεψε σα γραμματέας ομάδας και με τον ερχομό των Ράλληδων  στ’ Αγρίνι σαν οργανωτής.

Στα συλλαλητήρια που γινότανε ήταν πάντα μπροστά. Οργάνωσε …..(μη αναγνώσιμο)…από δέματα για το αντάρτικο.

Τον πιάσανε οι Ράλληδες στ’ Αγρίνι και όταν έγινε κάποιο σαμποτάζ στο τραίνο τον κρεμάσανε στην κεντρική πλατεία με τον επονίτη Σούλο και τον εαμίτη Αναστασιάδη την Μ. Παρασκευή του 1944.

Περήφανα ατένισε την κρεμάλα και πριν του περάσουν τη θηλειά στο λαιμό φώναξε.  “ΖΗΤΩ Η ΕΠΟΝ, τ’ αδέρφια μου θα εκδικηθούν”.

---

 

*Θανάσης Κακογιάννης (Άνθιμος). Μετά την απελευθέρωση του Αγρινίου από τους Γερμανούς, εκλέχθηκε Δήμαρχος της πόλης. Υπηρέτησε στην Αυτοδιοίκηση του Δήμου από τις 14 Σεπτεμβρίου 1944 ως τις 31 Μαρτίου 1945.

**Πάνος Χατζόπουλος (Αίας). Είναι ο γνωστός ποιητής Πάνος Χατζόπουλος.