Ο Ηλίας Ηλιού, γιός του Σταύρου Ηλιού, καταγόταν από το Αζάριο της Μικράς Ασίας. Εγκαταστάθηκε στο Αγρίνιο με τους αδελφούς του, Οδυσσέα και Περικλή, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Ασχολήθηκε με το εμπόριο και την επεξεργασία του καπνού.
Οι καπναποθήκες Ηλιού χτίστηκαν κατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου από άγνωστο αρχιτέκτονα και βρίσκονται στην οδό Μεσολογγίου 17. Έχουν εμβαδόν 802,317 τ.μ. μήκος 530,51 μ. και πλάτος 23,81. μ.
πέτρες πακτώνονται τα ξύλινα δοκάρια των πατωμάτων των ορόφων, τα οποία στηρίζονται σε ξύλινα υποστυλώματα.
Στο υπερυψωμένο ισόγειο υπήρξε το γραφείο του ιδιοκτήτη.
Τα «σαλόνια» βρίσκονταν στους δύο ορόφους και οι χώροι αποθήκευσης στο ημιυπόγειο.Οι καπναποθήκες χρησιμοποιήθηκαν απευθείας ως χώρος επεξεργασίας και αποθήκευσης του καπνού, απασχολώντας μεγάλο μέρος του προσφυγικού πληθυσμού ως καπνεργάτες. Αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών από το Αγρίνιο, χρησιμοποιήθηκαν ως κατάλυμα προσωρινό των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Ύστερα, στρατωνίστηκαν εκεί οι Άγγλοι στρατιώτες με τους Ινδούς της Κοινοπολιτείας τους. Στα χρόνια του εμφυλίου (1948-1949) λειτούργησαν ως παιδόπολη. Κάτοχος τότε των καπναποθηκών ήταν η σύζυγος του Ηλία Ηλιού, Κατίνα , που είχε κάνει δεύτερο γάμο με τον Γεώργιο Τσουλούφη.Πρόσφυγας και ο ίδιος, ευαισθητοποιημένος με το δράμα των προσφύγων συνέβαλε και βοήθησε για την εγκατάσταση των προσφύγων στο Αγρίνιο. Με δικά του χρήματα απαλλοτριώθηκε μεγάλη έκταση για να χτιστούν τα σπίτια των προσφύγων, βοήθησε οικονομικά να ανεγερθεί ο ναός του Αγ. Κωνσταντίνου και το δημοτικό σχολείο.
«…εσφραγισμένη δια σφραγίδος του δακτυλιδίου του, παριστάνουσα τον Έρωτα Τοξότη…», ώστε να διασφαλιστεί η μυστικότητά της μέχρι το θάνατό του, αναφέρει:«….μη έχων τέκνα αισθάνομαι κατά την ιεράν ταύτην στιγμήν την υποχρέωση να μεριμνήσω υπέρ της αγαπητής ταύτης πόλεως του Αγρινίου, της καταστάσης δευτέρας μου πατρίδος, εν τη οποία και τη βοηθεία της οποίας εσχημάτισα την περιουσίαν μου ήτις δικαιούται να εξυπηρετηθεί παρ΄εμού όσον τουλάχιστον και εγώ παρά ταύτης…»
Περιοδικό των Τεκτόνων με άρθρο αφιερωμένο στον θάνατο του Ηλία Ηλιού, 1938
Αναφέρεται και στην Τεκτονική Στοά Αγρινίου της οποίας ήταν μέλος. Να σημειωθεί ότι στο Αγρίνιο υπήρχε Στοά Τεκτόνων, που αδράνησε εν καιρώ και τα τελευταία χρόνια έχει επαναδραστηριοποιηθεί. Και αυτή η αναφορά του Ηλία Ηλιού, είναι η πρώτη δημόσια γραφή από Τέκτονα για τον Τεκτονισμό στο Αγρίνιο.
“Υπέρ του Τεκτονισμού εις τον οποίον οφείλων την δύναμιν της εργασίας, την καταπολέμησιν των παθών μου και την ακατανίκητον τάσιν να μην αδικώ ποτέ κανένα και να πράττω όση μοι δύναμις πάντοτε το καλόν. Παρακαλώ τους τέκτονας να μου συγχωρήσι την υπεριφάνειαν ταύτην. Το εξομολογούμαι όμως εδώ, οπόταν να γίνη γνωστόν μόνον όταν δεν θα υπάρχω πλέον εις την ζωήν, δια να εκφράσω την ευγνωμοσύνην μου προς τον τεκτονισμόν».
Για την ακίνητη περιουσία του αναφέρει ότι θα την διαχειρίζεται η σύζυγός του, Κατίνα:
«…μετά δε τον θάνατον ταύτης η ακίνητη περιουσία μου επιθυμώ όπως χρησιμεύση δια την ίδρυσιν και συντήρησιν εν Αγρινίω Ορφανοτροφείου, προς διατροφήν και εκπαίδευσιν απόρων ορφανών, ομογενών και προσφύγων άνευ διακρίσεως, εκ της περιφερείας του Νομού Αιτωλοακαρνανίας, ίνα δυνηθώσι και καταστώσι ταύται πολίται χρήσιμοι εις την κοινωνίαν. Ευχήν εκφράζω όπως το προς τούτον κτήριον αναγερθή εις το οικόπεδό μου, ένθα ο σημερινός ανθόκηπος. Ελπίζω κα εύχομαι όπως το παράδειγμά μου ακολουθήσωσι και άλλοι προς ενίσχυσιν του Ιδρύματος. Εγώ προσωπικώς λυπούμαι ιδιαιτέρως διότι τα οικονομικά μου δεν μου επέτρεψαν την ίδρυσιν τούτου εν ζωή. Μου μένει όμως η παρηγορία ότι θα συντελέσω εις την λειτουργίαν του έστω και μετά θάνατον».
Σχετικά με την διαχείριση των αποθηκών αναφέρει ότι θα την αναλάβει ένα ίδρυμα και για την διοίκηση του ιδρύματος έδωσε συγκεκριμένες οδηγίες. Αναφέρει ότι το ίδρυμα θα διοικούσε επιτροπή αποτελούμενη:
«…εκ του εκάστου Δημάρχου Αγρινίου, του Προέδρου Πρωτοδικών, του Εισαγγελέως, του Διευθυντού του Υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης, των ως άνω αγαπητών μου φίλων Σ.Κ. και Κ.Σ. ισοβίως, και ενός εισέτι μέλους, υποδεικνυομένου κατά τετραετίαν υπό της εν Αγρινίω Τεκτονικής Στοάς.»
Επίσης υπήρχε η πρόνοια εντός δύο ετών απ’ την ίδρυση του ορφανοτροφείου και την απόδοση σ’ αυτό της ακίνητης περιουσίας του, να δώσει η επιτροπή διοίκησης διακόσιες χιλιάδες δραχμές στη Στοά. Εάν μέχρι τη λήξη της προθεσμίας αυτή δεν έχει ιδρυθεί, τα χρήματα θα έπρεπε να κατατεθούν στην Εθνική Τράπεζα και να αναληφθούν, μετά τόκων, απ’ την Τεκτονική Στοά όταν αυτή ιδρυόταν.
Η συγκεκριμένη επιθυμία του Η. Ηλιού δεν πραγματοποιήθηκε λόγω διάλυσης της τεκτονικής στοάς του Αγρινίου. Ο Δήμος Αγρινίου αξιοποίησε μόνο την οικία του, στην συμβολή των οδών Μεσολογγίου και Βαρνακιώτη, την οποία διαμόρφωσε σε παιδικό σταθμό στο προαύλιο του οποίου διατηρείται το μοναδικό μαρμάρινο σιντριβάνι του. Είναι μία θαυμάσια κατασκευή που οι λεκάνες του νερού είναι διακοσμημένες με σκαλίσματα φύλλων καπνού.
Το κτίριο των καπναποθηκών χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο Μνημείο με Υπουργική Απόφαση που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 350/Β/28-5-1992
“Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο το κτίριο αποθηκών καπνών Ηλιού, στην οδό Μεσολογγίου 17, στο Αγρίνιο, σημερινής ιδιοκτησίας του Δήμου Αγρίνιου, διότι πρόκειται για κύριο με αξιόλογα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά στοιχεία, ειδικής χρήσης και λειτουργίας, που σηματοδότησε την οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης του Αγρίνιου.”
Το 1995, το Δημοτικό Συμβούλιο, ύστερα από συζήτηση ομόφωνα παραχώρησε τη χρήση των Καπναποθηκών Ηλία Ηλιού, για τη στέγαση του Λαογραφικού Μουσείου Αιτωλ/νίας και την επέκτασή του σε Μουσείο Καπνού.
“Το Δημοτικό Συμβούλιο εγκρίνει ομόφωνα την παραχώρηση της χρήσης των Καπναποθηκών Ηλία Ηλιού, ιδιοκτησίας του Δήμου Αγρίνιου, για τη στέγαση του εν Αγρινίω εδρεύοντος Σωματείου με την Επωνυμία “Λαογραφικό Μουσείο Αιτωλ/νίας” και την επέκτασή του σε “Μουσείο Καπνού”.
Το Σεπτέμβρη του 2003, το Δημοτικό Συμβούλιο Αγρίνιου ανακαλεί την προηγούμενη απόφαση και παραχωρεί τη χρήση των Καπναποθηκών για τη στέγαση των νεοϊδρυόμενων τμημάτων του Πανεπιστημίου.
“Το Δημοτικό Συμβούλιο αποφασίζει ομόφωνα:
Α) Την ανάκληση της αριθ. 192/95 Α.Δ.Σ. Αγρινίου αποδεσμεύοντας έτσι τη χρήση των Καπναποθηκών Ηλία Ηλιού.
Β) Την παραχώρηση της χρήσης των Καπναποθηκών Ηλία Ηλιού στην Πανεπιστημιακή Σχολή
Αγρινίου-Πανεπισιήμιο Ιωαννίνων, προκειμένου μετά την ανακατασκευή του, να στεγαστεί το νεοσύστατο Τμήμα Πολιτισμικής Διαχείρισης και Νέων Τεχνολογιών, το οποίο αναμένεται να λειτουργήσει κατά το Ακαδημαϊκό Έτος 2004-2005, ενώ η Πολιτεία από την πλευρά της, υποχρεούται να στηρίξει αυτή την προσπάθεια, παρέχοντας στην πόλη του Αγρινίου τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους…”
Μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο τα παιδιά του Οδυσσέα Ηλιού, Ανδρέας, Σταύρος, Δάνης και Κώστας Ηλιού, συνέστησαν μια νέα εταιρεία, την οποία ονόμασαν «Αδελφοί Οδ. Ηλιού» και συνέχισαν τις καπνεμπορικές δραστηριότητες της οικογένειας. Ο Κώστας Ηλιού το 1977 έχτισε τις νέες αποθήκες Ηλιού στη θέση Φούσκαρη Αγρίνιου, στην Εθνική οδό Αγρίνιου – Αμφιλοχίας.
Πρόκειται για το πολυώροφο κτίριο στη θέση Φούσκαρη Αγρινίου στην Εθνική οδό Αγρινίου-Αμφιλοχίας. Άρχισε να οικοδομείται το 1977 και ολοκληρώθηκε το 1981.Βρίσκεται σε ένα χώρο, περίπου 8 στρεμμάτων. Αποτελείται από υπόγειο, ισόγειο και τέσσερις ορόφους. Ο κάθε όροφος έχει εμβαδόν 1972 τ.μ.
Ήταν μια καπναποθήκη με σύγχρονες εγκαταστάσεις και λειτούργησε μέχρι το 1996. Το κτίριο αυτό
σήμερα είναι ιδιοκτησία του Πυθαγόρα Σαμαρά, πρώην Δημάρχου Αστακού.
ΠΗΓΕΣ:
- Μορφές του τόπου, Δωρητές-Ευεργέτες, Ιωάννης Β. Κωστάκης, 2003
- Εφημερίδα «Συνείδηση»
- Αρχείο Υπουργείου Πολιτισμού, Διεύθυνση Νεότερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς
- Ο Κόσμος της Εργασίας: Γυναίκες και Άνδρες στην παραγωγή και επεξεργασία του καπνού, Μαρίας Αγγέλη
- Εφημερίδα ΜΑΧΗΤΗΣ, φύλλο 2508, 10-01-2018, άρθρο του Βασίλη Μαγκλάρα
